संगणक युगात, संगणक जीवन, तुम्ही कोण नी आम्ही कोण? २१ व्या शतकाची वाटचाल करणा-या तरूणपिढीला आई-बाबा कुठे ठाऊक असणार! हजारो घरांतून आई केव्हाच रिटायर झाली. आईची डिग्री " मम्मी" नामक स्वरुपात मिळाली. आई घरातल्या कामामध्ये होती, त्यावेळेला माझे बालपण गेले म्हणून बरे झाले. आजच्या मम्मीच्या युगात मी चिमुकला असतो, तर आईची जागा मम्मीने घेतल्यापासून घराचे घरपण हरवले गेले असते. पूर्वीची आई शाळेतून आलेल्या आपल्या बाळाला प्रेमाने ओटी भरवत असे, तर       ' मम्मी मुझे भुक लगी है, खाना दो ' अशी स्कूल मधून आलेल्या मुलाने म्हटल्यावर ' दो मिनिट ' असे म्हणत प्लेटमध्ये  मँगीचा गुतावळा देणा-या मम्मीने घेतली आहे. आई  आणि मम्मी यात किती फरक आहे. पूर्वीची आई न्हाऊ घालणारी, वारा लागू नये म्हणून काळजी घेणारी, काजळ लावणारी,काही लागलं-खुपलं तर गुटी उगाळून देणारी, दृष्ट काढणारी, रांगताना, उभे राहताना, एकेक पाऊल पुढे टाकताना प्रेमाने बघणारी, तोल सावरत पावलं टाकायला शिकविणारी, कौतूकाने चिऊ-काऊच्या गोष्टी सांगून घास भरवणारी, वाढदिवशी औक्षण करून औक्षवंत हो अशी म्हणणारी, एकेक शब्द बोलायला शिकविणारी, मराठी संस्कृतीचे महत्व पटवून सांगणारी, श्री गणेशा काढायला शिकविणारी, मांडीवर झोपण्याचा हट्ट पुरविणारी, रात्री भीती वाटली तर सोबत करणारी, खाऊ देणारी, दप्तराचा पसारा आवरून व्यवस्थित ठेवणारी, वेळोवेळी मायेने, प्रेमाने हात फिरविणारी आणि विविध गोष्टी करणारी आई ज्या ज्या घरात मम्मी झाली. त्या त्या घरातून आई केव्हाच रिटायर झाली.

घरोघरी आईच्या ऐवजी मम्मीचा उद्दय झाला. त्यामुळे ग,म,भ,न ऐवजी A,B,C,D याची जीवघेणी स्पर्धा अस्तित्वात आली. " मातृभाषा "ला रिटायर करून परकीय भाषाजवळ करणारे मूर्ख माणसं केवळ आपल्याकडेच पाहायला मिळतील. " मातृभाषेला " काही दिवसांनी वृद्धाश्रमात टाकून इंग्लिशचा सरासपणे उपयोग करण्यास धन्यता मानणारे, अतिशहाणे लोक दिवसेंदिवस वाढत आहेत. मातृभाषा हे शिक्षणाचं सर्वोत्कृष्ट माध्यम असल्याचे शिक्षण तज्ज्ञांचे मत डावलून इंग्लिशचा परकीय भाषेचा बाऊ करणारी समाजप्रवृत्ती दिवसेंदिवस वाढत चालली आहे.

       आईप्रमाणे मराठी संस्कृतीच्या अनेक गोष्टी रिटायर होत आहेत. ' बाबा ' ची जागा ' डँडी ' ने घेतली. सुखाने नांदणा-या घरात ' मम्मी-डँडी मुळे साहेबी संसार सुरू झाला. आईबाबाचे  अस्तित्व जिथे संपले तिथे आजीआजोबाची जागा                  ' ग्रँण्डपा-ग्ँण्डमा ' ने घेतली. काका-मावशीची जागा   ' अंकल-अंटीने ' घेतली. नवीन लग्न झालेल्यांना नवरा-बायको म्हणण्याऐवजी मिस्टर अँण्ड मिसेस म्हणण्याची प्रथा सुरू झाली. घरातील चालती बोलती माणसे रिटायर झाल्यावर सांस्कृतिक गोष्टी तरी घरात आपले अस्तित्व टिकवून ठेवतील का? वाढदिवस आईबाबाच्या काळात साजरा व्हायचा, त्याचा रूबाब काही निराळाच होता. वाढदिवस असणारे बाळ त्या दिवशी सर्वाचा हीरो असे. त्याला  न्हाऊ घालून, नवीन कपडे घालून, पाट-रांगैळी , समईतील मंद ज्योत, उदबत्ती, ताटात छानछान पदार्थ, दिर्घायुष्यासाठी घरात बनवलेली खीर, सर्वच घरच प्रसन्न असेल, बाळाला टिळा लावून औक्षण करून " औक्षवंत " हो म्हणून शुभेच्छा दिल्या जायच्या. ही संस्कृती लोप पावून ' हँप्पी बर्थ डे ' च्या स्वरात मेणबत्या फुंकून , केक कापून परकीय संस्कृती चालीरिती जोपासण्यात आपण धन्यता मानत आहोत.

        सकाळी उठून, रात्री झोपताना प्रार्थना म्हणणे हेही मागे पडून, गुड मार्निग, गुड आप-टरनून, गुड इव्हिनिंग, गुड नाईट यांनी आपले अस्तित्व टिकवून धरले आहे. समोर भेटणा-या व्यव-तीला हात जोडून आदराने नमस्कार करणे मागे पडून      ' शेक हँण्ड ' नी त्याची जागा घेतली. पूर्वी तिथी पाहून आपण घरातल्या सांस्कृतिक घडामोडी करत होतो. आता इंग्लिश तारखा, महिने, इसवी सन, बाहेरच्या किंवा कार्यालयीन व्यवहारासाठी ठिक आहे.(योग्य आहे असे नव्हे) हल्ली आपल्या नावात सुध्दा आपलेपणा राहिलेला नाही. मराठी अद्याक्षरांनाही रिटायर व्हायला लावून इंग्लिश इनिशियल्सनी आपली जागा कधीच फिट करून टाकली. हे समजलेच नाही. 

      आई-बाबा रिटायर झाल्यावर मराठीचे अस्तित्व रिटायर व्हायला किती काळ लागतो. ती संस्कृती , परंपरा चालीरिती पूर्वपदावर येण्यासाठी आई-बाबा किती आवश्यक आहे.

-- सुनिल गोपाळ पांचाळ --